مقدمه

شبکه های اجتماعی ابزاری قدرتمند برای کسب دانش و درک حقیقت جاری در یک شهر هستند. این شبکه‌ها می‌توانند به عنوان یکی از منابع اصلی اطلاعاتی در اختیار برنامه‌ریزان شهری قرار گرفته؛ در مورد چگونگی استفاده از فضاهای عمومی در شهر و همچنین آگاهی از کاربردهای واقعی و چندسویۀ این فضاها اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار برنامه‌ریزان قرار دهند. بهره‌گیری از داده‌های موجود در این‌گونه شبکه‌های اجتماعی به منزله استفادۀ بهینه از فرصت‌ها و امکانات موجود در عصری جدید خواهد بود. «مکان‌نگاری» داده‌های برآمده از بطن جامعه، بر بستر شهر، فرصت‌های جدیدی را برای برنامه‌ریزی و طراحی هوش‌مند شهرها فراهم می‌آورد

بنا به پژوهش انجام شده توسط گاسلینگ و همکاران، توسعۀ «فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات» (ICT) منجر به شکل‌گیری رشته‌های ارتباطی بزرگ و کارآمدی گردیده است. امروزه گسترش ابزارهای هوش‌مند، وسائل ارتباطی سیار در دستان شهروندان و امکانات روزآمد برای ایجاد خدمات جدید ارتباطی، تغییرات غیرقابل‌اجتنابی را در جامعه ایجاد کرده است. توسعۀ شیوه‌های ارتباطی، رابطۀ افراد با محیط و دیگران را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد؛ و از این طریق جامعه‌ای پیوسته‌تر شکل می‌گیرد که اطلاعات به‌ طور مداوم در آن جریان دارند. رشد فن‌آوری‌های نوین اطلاعات خود باعث رشد و تغییر ساختار شهرها گردیده است، و از این امکان می‌توان برای پایداری هر چه بیشتر جوامع انسانی و شهرها بهره برد. (Gossling, et al, 2018) فن‌آوری‌های نوین، شیوه‌ها و رشته‌های ارتباطی بین مردم را تغییر می‌دهند یا روابط جدیدی را ایجاد می‌کنند. از این طریق، با جامعه‌ای درهم‌تنیده‌تر مواجه می‌شویم که در آن داده‌ها و اطلاعات به شکلی سیال در حرکت هستند. شبکه‌های اجتماعی نمونۀ بارزی از این امر محسوب می‌شوند. بنا به نظر بوید و همکاران، انواع شبکه‌ها و صفحه‌های اجتماعی نمونه‌های قابل توجهی از تحول در عادات ارتباطی شهروندان هستند. خدمات شبکه‌های اجتماعی (SNS) امکان تولید و نشر نمایه‌های شخصی توسط شهروندان و جذب و تشکیل گروه‎‌های مخاطب را مبتنی بر شبکه «اینترنت» و با ابزارهای ساده و در دسترس همچون گوشی همراه فراهم آورده‌اند. در چنین بستری شهروندان قادر به انتشار اطلاعات مربوط به خود، ترجیحات‌شان و همچنین ترویج سلائق، سرگرمی‌ها، فعالیت‌های حرفه‌ای و افکار و ایده‌های خود هستند (Boyd, et al, 2007). داده‌های جمع‌آوری شده از این فضاهای ارتباطی را می‌توان برای تولید دانشی جدید و کارآمد مورد تجزیه و تحلیل قرار داد (Akhtar 2014) . چنین منابع گسترده‌ای از داده‌ها، از آنجا که بدون واسطه توسط کاربران و در فعالیت‌های روزانۀ آنها تولید می‌گردند،کاربردهای متنوع و گسترده‌ای خواهند داشت. به طور مثال می توان به پژوهش‌های انجام شده در زمینه‌های مرتبط با آموزش (Mora, et al, 2015)، مطالعه تعاملات اجتماعی کاربران(Ho, et al,2017)، و مطالعه در زمینۀ مشارکتِ کاری در سازمان‌ها (Wood, et al,2016) اشاره نمود. بنا به عقیدۀ مورا و همکاران، هم‌زمان با رشد و تغییر عادت‌های ارتباطی شهروندان، داده‌های تولید‌شده توسط کاربران که در یک شبکۀ اجتماعی جمع‌آوری میگردد، قادر به تولید اطلاعاتی بسیار مفید برای توسعۀ خدمات هوش‌مند شهری خواهند بود. امروزه این اطلاعات و داده‌ها به ابزاری کارآمد در حوزۀ شهرسازی تبدیل شده‌اند و برای درک مسائل و پیچیدگی‌های روزافزون شهرها و درک دگرگونی‌های مستمر آن‌ها، لازم است که این ابزارهای نوین مبتنی بر اطلاعات با ابزارهای سنتی و پیشین همراه گردند. از طریق دسترسی و تحلیل اطلاعات گستردۀ قابل حصول از شبکه‌های اجتماعی، پارادایم‌های شهری جدیدی پدیدار گشته‌اند، از جمله: سایبرنتیک»، «نظریۀ اطلاعات»، «خودسازمان‌دهی»، «نظریۀ سیستم‌ها» و …، که در نهایت منجر به پیدایش وجوه، ابعاد و مفاهیم جدیدی از شهر می‌شوند(Mora, et al, 2018). بنابراین و مطابق با برداشت لاکونا و همکاران، ما به تدریج شاهد صورت‌بندی نوینی از پارادایم برنامه‌ریزی شهری هستیم.(Llacuna, et al, 2016) تصور امروزین ما از برنامه‌ریزی شهری، از پدیده‌ای ایستا به یک واقعیت پویا و همواره در حال تغییر تبدیل شده است. در این محیط پویا، شهروندان در هر لحظه در حال تکمیل منابع مهمی از داده‌های متنوع و چندسویه هستند. بخشی از این داده‌ها برنامه‌ریزان شهری را به اتخاذ تمهیدات سازگارتر با نیازها، الزام‌ها و ترجیحِ واقعی شهروندان رهنمون خواهند ساخت. در این بین، تفسیر و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده، به بهبود مدیریت شهری متناسب با خواست و ترجیح شهروندان و هم‌چنین بهره‌گیری بهتر از خدمات وامکانات یک شهر هوش‌مند کمک می‌نماید. (Mora, et al, 2018) مورا و همکاران، پس از برشماری و بررسی پژوهش‌های محتلف انجام شده در این زمینه، اذعان می‌دارند

«شهرسازی مبتنی بر اطلاعات» باید از دانشی ارزش‌مند و مفید برای اقدامات طراحی شهری هوشمند، بهره‌مند ‌‌گردد. فن‌آوری «ابرداده‌ها» و «اینترنت اشیاء» نقشی مهم در انتقال این دانش ایفا می‌کنند. این کار نیازمند ادغام و ترکیب منابع مختلفی از داده‌ها است. 2 0 مجموعه‌ای از پژوهش‌های مبتنی بر تجزیه و تحلیل شبکه‌های اجتماعی (SNS) در حال رشد و توسعه هستند که پیامدهای گسترده‌ای در زندگی اجتماعی ما خواهند داشت. این تحلیل‌ها را می توان از منظر محتوای ارائه شده و یا از دیدگاه روابط انسانی انجام داد، و بر اساس آن اطلاعات ارزشمندی از سلائق و ترجیحات، عادات و رفتارهای شهروندان به دست خواهد آمد. 3 . با استفاده از داده‌های حاصل از شبکه‌های اجتماعی (SNS) دریچه‌های تازه‌ای برای شناسایی کاربری‌های واقعی و چندوجهی فضاهای شهری گشوده می‌گردد. این اطلاعات به شکل‌گیری و توسعۀ مفهوم «شهرسازی مبتنی بر اطلاعات» کمک خواهد نمود؛ و همچنین امکانات تازه‌ای را برای اقدامات برنامه‌ریزی شهری با هدف پویایی شهر فراهم می‌نماید. (Mora, et al, 2018, 5)